Kürk Mantolu Madonna

Bu kitab sadəcə bir sevgi romanı deyil. İnsanın daxili boşluğunu əks etdirən bir hekayədir. Bəs niyə bu hekayə bizə bu qədər təsir edir? Sabahattin Alinin bizə vermək istədiyi mesaj nədir?

Görünməyən Adam: Raif Əfəndi

Hekayənin baş qəhrəmanı Rasim, işlədiyi şirkətdə heç kimin fikir vermədiyi, hamının ona “boş insan” kimi baxdığı Raif Əfəndi ilə tanış olur. Rasim, Raifi daima müşahidə edir. Onun həqiqətən də boş insan olmadığını, əksinə, daxilində nələr ilə savaşdığını öyrənmək üçün onunla yaxınlıq qurmağa çalışır. Amma Raif Əfəndi hamıya qarşı soyuq, danışmayan bir xarakterə sahibdir.

Bir gün Raif Əfəndi xəstələnir və Rasim onun evinə baş çəkir. Onun necə balaca bir evdə, ailəsi ilə çətinliklə qaldığını görür. Rasim ilə Raif Əfəndi evdə söhbət edirlər və aralarında bir yaxınlıq yaranır. Ölüm döşəyində olarkən Raif Əfəndi Rasimə qara cildli bir dəftər verir. Romanın əsas hissəsi məhz bu dəftərdə yazılanlardır.

Berlin və O Tablo

Raif gənc ikən atası tərəfindən Almaniyaya, sabun istehsalını öyrənmək üçün göndərilir. Lakin o, sənətdən daha çox incəsənət qalereyalarını gəzməyə maraq göstərir. Bir sərgidə “Kürk Mantolu Madonna” adında bir avtoportret görür. Hər gün o portreti görmək üçün sərgiyə gedir və daim onu müşahidə edir.

Tablonun rəssamı olan Maria Puder Raifin bu marağını görür və onlar tanış olurlar. Maria güclü, sərbəst və kişilərə güvənməyən bir qadındır. Raifə başdan xəbərdarlıq edir:

“Mən sizə aşiq ola bilmərəm, yalnız dost ola bilərik.”

Raif buna razı olur, lakin zamanla aralarındakı bağ güclənir və ruh əkizi olduqlarını anlayırlar. Maria da sonda Raifi sevməyə başlayır.

Sükutun Gətirdiyi Cəhənnəm

Lakin hər gözəl hekayədə olduğu kimi, burada da tale öz oyununu oynayır. Raifin atası qəfildən vəfat edir və o, işləri yoluna qoymaq üçün təcili Türkiyəyə qayıtmalı olur. Ayrılarkən bir-birlərinə söz verirlər: Raif işləri həll edib Marianı da yanına gətirəcək. Başlanğıcda məktublaşırlar, ümid hələ də diridir. Amma sonra… Sükut. Mariadan gələn məktublar kəsilir.

Raif üçün əsl cəhənnəm məhz bu nöqtədə başlayır. O, Marianın onu unutduğunu, bəlkə də sadəcə bir “macəra” kimi gördüyünü və başqası ilə evləndiyini düşünür. Bu fikir onu daxilən parçalayır. O, dünyaya küsür. O, tanıdığımız o səssiz, hissiyyatsız, “boş” Raif Əfəndiyə çevrilir. Ətrafındakı insanların təhqirlərinə, həyatın ağırlığına səsini çıxarmır, çünki onun ruhu artıq Berlində ölüb.

Gecikmiş Həqiqət

İllər sonra, Ankarada təsadüfən bir vağzalda həqiqət üzə çıxır. Və bu həqiqət Raifin illərdir qurduğu o “xəyanətə uğradım” düşüncəsini darmadağın edir. Maria onu tərk etməyibmiş. Maria, Raifdən olan uşağını dünyaya gətirərkən vəfat edibmiş. Raif o an anlayır ki, o, illər boyu boş bir şübhə üzündən həm öz həyatını, həm də sevgisinin xatirəsini zindana çevirib. Onun “sədaqətsizlik” sandığı şey, əslində ən böyük fədakarlıq imiş.

---

Təhlil: İnsani Motiv

“Kürk Mantolu Madonna” əslində sadəcə bir sevgi romanı deyil, insanın anlaşılmamaq qorxusunun və gecikmiş peşmanlığın manifestidir.

Biz Raif Əfəndini oxuyanda əslində özümüzü görürük. Gündəlik həyatda yanından keçdiyimiz, zəif gördüyümüz insanların daxilində hansı fırtınaların qopduğunu bilmirik. İnsanlar sadəcə gördüklərinə inanırlar. Kitabın bizə vermək istədiyi ən önəmli mesaj isə budur: İnsan öz xoşbəxtliyini öz əlləriylə, sadəcə bir yanlış anlaşılma və ya qürur üzündən məhv edə bilər. Raif danışsaydı, soruşsaydı, bəlkə də hər şey fərqli olardı. Amma o, susmağı seçdi.

Məncə, burada dərin bir “insan motivi” gizlənib. Biz sevilmək istəyirik, amma inciməkdən o qədər qorxuruq ki, özümüzü qalın divarlar arxasında gizlədirik. Raif Əfəndi o divarların arxasında boğulan hamımızdır.

Və sonda, o məşhur cümlə hər şeyi izah edir:

“Təsadüf səni önümə çıxardı, bəlkə də getdikcə ona adi bir şey kimi baxacaqdım. Amma itirdim… Və birdən-birə həyatımın ən böyük boşluğunu hiss etdim.”

Bu romanı bitirəndə kitabın qapağını bağladım və saatlarca təsirindən çıxa bilmədim. Bəlkə də elə Sabahattin Alinin məqsədi bu idi: Bizi o boşluqla üz-üzə qoymaq ki, bəlkə biz Raif kimi gecikməyək.